Nikola Tesla – Thomas Edison Savaşı
Tarihte pek çok büyük rekabet yaşanmıştır ve kuşkusuz bu rekabetlerden en büyüğü tarihe yön veren iki deha arasında, yani Nikola Tesla ve Thomas Alva Edison arasındaydı.
Sol: Edison – Sağ: Tesla
Hayatı boyunca kendisine ait bir evi olmayan, otellerde yaşayan, hiç evlenmeyen ve en iyi dostu ünlü yazar Mark Twain ile güvercinler olan Sırp asıllı Hırvatistan doğumlu mucit Tesla, 19. yüzyılın sonu ile 20. yüzyılın ilk yarısında sayısız icat yaptı. Alternatif akım, kablosuz ampul, floresan lamba, elektron mikroskobu, radyo dalgası, telsiz, neon lamba, kablosuz telgraf, uzaktan kumanda, kablosuz elektrik aktarımı, elektromanyetik motor, elektrikli raylı sistem ve jeneratör gibi patentini aldığı, çoğu hayata geçirilmemiş yaklaşık 700 icat ve buluşun sahibi Tesla’dır.
Tesla paris’deki Continental Edison Company’de mühendislik yapmaya başlar. Continental Edison, 1882 yılında, Thomas Edison tarafından kurulmuştu. Patronu Tesla’dan öylesine etkilenmiştir ki, Thomas Edison ile tanışması için Amerika’ya gönderir. Edison Tesla’yı yanına alır ve kendi icadı olan doğru akım dinamolarını eğer baştan tasarlayabilirse 50.000 dolar ödeyeceğine söz verir. Tesla, alternatif akımla çok fazla ilgilenmez ama kendi araştırma laboratuarını kurmak için paraya ihtiyacı olduğundan projeyi kabul eder.
Aslında Edison’un bulduğu doğru akım, Tesla’nın alternatif akımından önce keşfedilmişti. Ancak alternatif akım, doğru akıma göre çok daha üstündü. Çünkü doğru akım, bugünün pili diyebiliriz, uzun mesafelere aktarıldığında telleri eritiyordu. Hatta bu sebeple, doğru akımın tercih edilmesi gerektiğini ispatlamaya çalışan Edison, elektriği iletebilmek için kısa aralıklar ile santraller inşa etmek zorunda kalıyordu. Ayrıca doğru akım, düşük ve yüksek voltlara kolaylıkla dönüştürülemiyordu. Tesla, bir yıl içinde yeni tasarımını başarıyla tamamlamıştır, ama parasını isteyince Edison sözünden dönecektir.
Edisonun Laboratuvarı
Edison’dan ayrılan Tesla, birkaç yıl inşaatlarda amelelik yapar. Ancak neredeyse hiç uyumaz ve çalışmalarını sürdürür. Genellikle kağıda dökmeden önce onları kafasında tasarlamaktadır. George Westinghouse 1888 yılında Tesla’ya alternatif akım konusundaki patentleri için tam 60.000 dolar ödeyecektir. Ülkeye elektrik dağıtımı için kullanılacak akım türünü belirlemek için birlikte Thomas Edison’a karşı bir savaş başlatırlar.
Tesla’nın çalışmaları sırasında tüm şehir kablolarla dolmuştur
Tesla’nın sisteminin daha üstün niteliklere sahip olduğunu Edison da biliyordu. Bu yüzden alternatif akımı karalamak için propagandalara başvurur. Bu dönem, daha sonraları Akımların Savaşı (“War of the Currents” veya “Battle of Currents”) adıyla anılacaktı.
Edisonu’un şirketindeki mühendisler dünyanın ilk elektrikli sandalyesini tasarlar. Bu elektrikli sandalye alternatif akımla çalışımaktadır. Sonra da alternatif akımın ne kadar tehlikeli olduğunu göstermek için o düzeneği sokaktan topladıkları başıboş kedi ve köpekleri medyanın önünde öldürmek için kullanmaya başlarlar. En görkemli gösteri ise bir filin Coney Adası’nda elektrikle öldürülmesi olacaktır. Elektrikli sandalye, ilk olarak 6 Ağustos 1890’da bir mahkumu idam etmek amacıyla kullanılır.
Edison, karalamalarda başarısız olacaktır ancak başarısızlıktan yılacak değildi. Hapishanelerde uygulanan elektrikli sandalye ile idam prosedürüne yeni bir isim verilmesini teklif etti: “Westinghouselanmak”. Ancak bu teklif kabul görmedi.
Peki, bu akımlar savaşını kim kazandı derseniz. Aklınızdan ilk Edison geçiyor olmalı, ama maalesef doğru cevap Nicola Tesla olacaktı.
Edison’un tüm karalama çabalarına karşın alternatif akımın avantajları o kadar netti ki, hükumet Niyagara Şelaleleri’nin gücünden yararlanmaya karar verince Tesla’nın sistemini Edison’unkine tercih eder. Santraldeki jeneratörlerin üzerinde, Tesla’nın adı yer alacaktır.
Tesla’nın lambası
Edison’u teskin edebilmek için, şelaledeki santralden gelen elektriğin iletim hatları, General Electric’e bırakılır.
Tarih, Nicola Tesla yı sadece radyonun kaşifi olarak göstermiş olsa da, aslında pille çalışan cihazlar hariç dünyadaki bütün elektrik alternatif akım şeklinde kullanılmaktadır.
Mustafa Tunahan Yıldız
mustafatunahanyildiz@gmail.com
