Mitoloji’de Elektra: “İntikam, Kıskançlık, Hırs”
Elektra: Ah zavallı ben! Sevgili Orestes, nasıl da mahvetti beni ölümün! Gittin ve yüreğimdeki son umudu da söküp aldın oradan; kendime sakladığım biricik umudu, hayatta kalıp intikamını almak için babamın ve benim, işi bitmiş olanın, tekrar geri geleceğin umudunu. İyi de şimdi nereye gitmeliyim? Kimsesizim; hem senden hem de babamdan yoksun, ve hizmet etmek zorundayım gene, en nefret ettiğim insanlara, katillerine babamın! Doğru değil mi? Ama hayır, asla gelecekte, bir çatı altında kalmayacağım, bunlarla birlikte ve burada kapının eşiğinde yığılmış halde hayatım solup gitsin kederle. İşte bu yüzden, siz içerdekiler hadi, öldürün beni rahatsız ediyorsam sizleri! Çünkü bir hayır işlenir öldürülürsem eğer ve sadece işkence sayılır yaşamak. Yaşama arzum kalmadı hiç!
Efsaneye göre, Sparta kralı Menelaos güzelliği ile meşhur Helena ile evlidir. Paris Helena’yı Troia’ya kaçırır. Menelaos kardeşi Agamemnon’dan yardım ister ve Akhalıların ordusu Agamemnon kumandasında toplanır. Fakat rüzgarların esmeyişi aulisten hareket etmelerine engel olmuştur. Agememnon kızı Iphigeneia’yı tanrıça artemise kurban etmesi sonucu donanmanın yola çıkmasını sağlar. Agamemnon’un kızını öldürmüş olmasını kabul edemeyen eşi Klytaimnestra kocasından öç almak için Aigisthos’la planlar yapar ve intikamını alır. Özet olarak trajedi bu intikamı ve sonrasında Klytaimnestra ve Agememnonun diğer kızı olan Elektra’nın intikamını konu alır.
Sen inanmayacaksın ama yine de söyleyeyim: Böyle hakaret etmekten ben de utanıyorum. Biliyorum, bu sözler ne yaşıma yakışır, ne de mevkiime. Fakat sana duyduğum nefret ve kötü davranışların beni buna itiyor. Zira çirkin örneklerden çirkin şeyler öğrenilir.
Babası için yanıp tutuşan bir kızdır Elektra… Babasının annesi tarafından katledilmesi üzerine durmaksızın ağlar ve acı duyar. Bu durumdan pek hoşnut olmayan annesi Klytaimnestra, Elektra’ya çeşitli kısıtlamalar getirerek onu uzaklara göndermekle tehdit eder. Annesinin bu davranışları, hastalığın iyice ilerlemesine sebep olur ve Elektra -daha da hırçınlaşarak- babası için her şeyi yapabilecek duruma gelir.
Ey temiz ışık! Ve dünyayı saran hava! Ne çok iniltilerimi duydun, Ne çok yumruklara şahit oldun,kanlı bağrıma vurduğum, Karanlık gece sona erdikçe. Geceleyin evin içindeki bayramlarimin ıstırabına gelince, Onu, kederle doldurduğum yatağım bilir.
Babasının öcünü almak amacıyla planladığı tek şey, yıllar önce annesinin gazabına uğramaktan son anda kurtardığı ve başka bir bölgede yaşaması için gönderdiği erkek kardeşi Orestes’dir. Fakat sonraları, kardeşinin bir yarışmada kaza geçirip öldüğünü öğrenir. Babasına çok düşkün olan Elektra, böyle bir yenilgiyi kabullenemeyip annesine saldırmak ister fakat kız kardeşi yapamayacağını düşünür ve izin vermez.
Bu sözleri söyleyen ben değilim ki, sensin; sen birtakım işler görüyorsun, senin o işlerinden de benim sözlerim doğuyor.
Bir süre sonra Orestes saraya, Klytaimnestra’yı öldürmek için geri döner. Dönüşü, gizli bir biçimdedir. İlk geldiğinde kardeşleri de onu tanımamıştır fakat sonra olanları kardeşi Elektra’ya anlatmıştır. İntikam hırsının yol açamayacağı kötülük yoktur.
Ayrıca bil ki, bütün insanlar arasında en çok senden nefret ettim, en çok seni sevdim aynı gün içinde!
Orestes, kız kardeşi Elektra ile yaptıkları intikam planı sonrası annesini de öldürmesiyle, Atreusoğullarının zincirleme suçlarını sürdürmüştür. Üzerindeki tanrı lanetini ise kendi dramıyla sona erdirecektir. Bu efsaneyle alakalı tragedyalarda, Elektra ile birlikte başrolü paylaşan kahramanın öyküsü de bu kaynaklara dayanmaktadır. Orestes evinden uzaktayken, yıllarca Phokis kralı Strophios’un konuğu olmuştur. İntikam için Miken topraklarına döndüğünde ise yanında kralın oğlu Pylades de vardır. Onunla birlikte, kendilerini Phokis’ten gelen iki haberci olarak tanıtıp saraya girmişler ve Klytaimestra’ya Orestes’in öldüğünü söyleyerek onu kandırmışlardır. Daha sonra Orestes, kendisini Elektra’ya tanıtır ve iki kardeş birlikte intikam planını uygulamaya koyarlar. Öncelikle pusuya düşürdükleri Aigisthos’u öldüren Orestes, daha sonra da annesini, onun tüm yalvarmalarına karşın Aigisthos’un cesedinin üstünde öldürür. Annesinin kanını döktükten sonra ise, intikam perileri Erinyler tarafından saldırılara maruz kalır. Sonunda Delphoi’ye dönüp Apollon’un korumasıyla onlardan kurtulsa da, Atina’da Athena’nın yargıçlığında kurulan bir mahkemede yargılanması gerekmektedir. Bu mahkemede Athena’nın kararıyla günahlarından arınır ve Erinyler ile olan kan davası da bu şekilde sonuçlanmış olur.
“Çoğu zaman az, önemsiz bir söz devirmiştir yere insanları ya da kaldırmıştır ayağa.”
Bu hikayedeki kötülüğün ana sebebi Freud’un Elektra sendromu cinselliğinden daha çok “Bir bireyin kendini bir kişiye sabitlemesi” olarak yorumlamak da doğru olur. Özellikle ikili ilişkiler için de söyleyebiliriz. Saplantılı olma durumundan bahsediyorum; sadece bir kişiyi görme, attığı her adımda, soluduğu her nefeste aklından hiç çıkarmadığı kişiyi düşünme hastalığı. Elektra, babası öldürüldüğünde onda görülen depresyon, saldırganlık ve hayata küsme gibi durumlar, hayatını bir kişiye adayan ve ondan ibaret gören hastalıklı kişilerin durumuyla aynı.
Söyle, az da olsa! Çoğu zaman az, önemsiz bir söz devirmiştir yere insanları ya da kaldırmıştır ayağa!
Sophokles’in Elektra’sını bitirirken kitabın diyaloglarını okurken aldığım keyif muazzamdı…
Ey temiz ışık! ve dünyayı saran hava! Ne çok iniltilerimi duydun, ne çok yumruklara şahit oldun kanlı bağrıma vurduğum, karanlık gece sona erdikçe. Geceleyin evin içindeki bayramlarımın ıstırabına gelince, onu, kederle doldurduğum yatağım bilir.
Mustafa Tunahan YILDIZ
